Буянт сумын Ахлах сургуулийн танилцуулга

Эрхэм зорилго: Үйлчилгээний чанар хүртээмжийг сайжруулан хүүхэд бүрийг мэдлэг боловсролтой, амьдрах ухааны баримжаа бүхий, эрүүл чийрэг, бүтээлч, бие хүн болгон төлөвшүүлэн нийгэмшүүлэхэд оршино.

Тус сургууль нь 1944 оны 7-р сарын 4-ний өдөр “Бага сургууль” нэртэйгээр байгуулагдав. Анх Сагсай голын эрэг дээр 1 бүлэг, 2 багш, 20 сурагчтайгаар 2 эсгий гэртэй хичээллэж эхэлсэн байна. Сургуулийн анхны захирал-багшаар нийслэл Улаанбаатар хотод багш нарын бэлтгэх сургуулийг 1942 онд төгссөн тус сумын харъяат Айвангийн Цэдээ томилогдон ажиллаж байв.

Буянт сумын товч танилцуулга

Буянт сум нь Баян-Өлгий аймгийн сум юм. Тус суманд Алтайн урианхайчууд зонхилон амьдардаг.

БНМАУ-ын бага хурлын тэргүүлэгчдийн 1941 оны 81, аймгийн яамны тэргүүлэгчдийн 1942 оны 6 дугаар тогтоолуудыг тус тус үндэслэн 1942 оны 3 дугаар сарын 10-нд сумын анхдугаар хурал болж багуудаас сонгогдсон 21 төлөөлөгчдийн хурлаас “ Буянт” нэртэй шинэ сумыг байгуулжээ.

Буянт сум нь нийт 184567 га газар нутагтай. 4 багтай, 5 төсвийн , 10 аж ахуйн нэгж, хувийн хэвшлийн байгууллагатай. 2009 оны жилийн эцсээр 642 өрх, 2626 хүн ам, 647 мянган толгой мал тоолуулсан байна.

Сүбэдэй баатар

Сүбэдэй бол Монголын Урианхай аймгийн хүн юм. Тэрээр Чингис хааны дөрвөн нохойн нэг байжээ. Сүбэдэй баатар Чингис хааны хийсэн бүхий л аян дайнд оролцсон бөгөөд Зэв жанжинтай хамтран хойд Иран, Кавказ, Кипчак, Крым, Булгар зэрэг улсуудаар хийсэн цэргийн аян дайн нь дэлхийн түүхэнд ихэд алдаршсан юм. Өгэдэй хааны үед Алтан улсыг дайлах дайнд Сүбэдэй оролцож, Алтан улсын нийслэл Нанжин хотыг дайран эзэлж байв. 1236-1242 оны Бат ханы аян дайнд Сүбэдэй бүх цэргийн зөвлөх, туслах жанжнаар томилогдон оролцжээ. Сүбэдэй амьдралынхаа сүүлчийн жилүүдэд өөрийн төрсөн нутаг Туул голын сав нутагт амьдарч байгаад 1248 онд нас баржээ.

Зэлмэ

Зэлмэ бол Монголын нэрт жанжин баатар юм. Тэмүжинг өлгийтэй байхад Урианхайн Тэр үед Өэлүн эх Зэлмийг "Нүүрэндээ цогтой, нүдэндээ галтай хөөрхөн хүү байна. Гэвч одоохондоо бага байна хэмээж арай том болохоор нь ирж Тэмүжинтэй нөхөрлүүлнэ үү" хэмээн буцаажээ. Зэлмэ дараа том болсон хойноо Тэмүжинтэй ирж нөхөрлөн, Чингис хааны амийг 3 удаа、 түүний хүү Тулуйн амийг 1 удаа аварсан баатар юм. Зэлмэ Чингис хааны 9 өрлөг, 4 жанжин, 4 дарханы нэг бөгөөд мөн Мянганы ноён юм.

Урианхай

Урианхай нь хэл, соёл, угсаа гарал нэгтэй Монголын олон ястны нэг болохын дээр гарал

Алтайн урианхай

Алтайн урианхай нь урианхай овгийн онцлог болох дайнч, тулаанч шинжийг илтгэсэн эртний онцлог ёс дэглэм бүхий сурын харвааг өнөөдрийг хүртэл хадгалан харваж ирсэн нь өдгөө Монгол үндэстний хамгийн том баярын нэг болох Наадамд Урианхай сурын харваа хэмээн орж наадаж байна.
Урианхай сурын харваа нь Монголдоо хамгийн том нумыг хэрэглэдэг бөгөөд хамгийн чанартай харвалтыг үзүүлэх үүднээс өрөөтэй сурыг зөвхөн онох бус, оногдсон сур нь цаана байрлах мөр гарган өндөрлөсөн шороон нурууг давж үсэрсэн байх шаардлагатай байдаг байна. Урианхай сурын харваа нь Наадмаар харвах зуны сур харваа, өвөл Цагаан сараар голын мөсөн дээр харвах Мөсний сур харваа гэсэн хоёр төрөлтэй байдаг. Урианхай сурын харвааг томоохон хэмжээний баяр наадмаар харвадаг бөгөөд нум сумыг шүтэн дээдлэж, сурын харвааны эртний хатуу чанд уламжлалт зан заншлыг мөрдөж ирсэн байна. Мөн эр хүний наадам гэдэг утгаар нь эмэгтэй хүн сур харвахыг өнөөг хүртэл хориглож иржээ.
Мөн Алтайн урианхайчууд тууль хайлдгаараа алдартай бөгөөд алдартай том туульсыг хэдэн өдөр хайлж байж туульч гэсэн эрхэм нэрийг зүүдэг байна. Эрт дээр үеэс тууль хайлж ирсэн алдартай туульчдын талаар үлгэр мэт сайхан дурсамжуудыг Урианхайн настнууд ам дамжин ярьж байдаг.
Мөн цуур хөгжмийг зөвхөн Алтайн урианхайчууд уламжлан хэрэглэж ирсэн байна.

Би хэн бэ?